हिंदू संस्कृती ही आदिकालापासून धर्म, श्रद्धा आणि नारीशक्तीच्या पूजेसाठी ओळखली जाते. या समृद्ध परंपरेतील एक अतिशय पवित्र आणि श्रद्धेने भरलेला सण म्हणजे वट सावित्री पौर्णिमा. प्रत्येक वर्षी ज्येष्ठ महिन्याच्या पौर्णिमेला साजरा होणारा हा दिवस स्त्रीच्या सतीत्व, पतिव्रता धर्म आणि आत्मबलाचे प्रतीक म्हणून संपूर्ण भारतात श्रद्धेने पूजला जातो.
🌿 वटवृक्ष – स्थैर्य, श्रद्धा आणि जीवनचक्राचा आधार
वटवृक्ष हा केवळ एक वृक्ष नाही, तर सनातन धर्मातील त्रिदेवांचे प्रतीक मानला जातो. ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश या त्रिमूर्तींचे आश्रयस्थान मानल्या गेलेल्या वडाच्या झाडाभोवती स्त्रिया कडक उपवास, गंध-पुष्प, धूप-दीप, आणि मंत्रोच्चार यांसह पूजन करतात. या पूजनातून त्या केवळ पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी नव्हे, तर आपल्या संसाररथाच्या सुखद आणि सात्त्विक प्रवासासाठी आशीर्वाद मागतात.
📜 सावित्री – सतीत्वाची अमर प्रतिमा
सावित्री-सत्यवान ह्या पौराणिक कथेतून निघालेली ही सणाची मूळ प्रेरणा आजही प्रत्येक धर्मनिष्ठ स्त्रीच्या हृदयात सजीव आहे. यमराजाच्या दरबारात जाऊन आपल्या पतिसुखासाठी बुद्धी, संयम, आणि धर्मशक्तीच्या जोरावर प्राण परत मिळवणारी सावित्री आजही 'पativrata धर्म'ाचा सर्वोच्च आदर्श आहे.
ती कुठल्याही चमत्कृतीचा आधार न घेता, सत्य आणि सद्गुणांच्या मार्गाने मृत्यूवर मात करते – हे तिचं स्त्रीत्वाचं दैवी रूपच दर्शवतं.
🪔 धार्मिक विधी – उपवास ते व्रतपूर्तीपर्यंत
वट सावित्रीच्या दिवशी स्त्रिया कडकम उपवास, पवित्र स्नान, शुभ्र वस्त्रप्रावरण, मंगलसाज** आणि मनोभावे वडाच्या झाडाची पूजा करतात.
'वट सावित्री व्रत कथा' पठण, सावित्रीस्मरण, आणि सात वेळा वटवृक्षाभोवती प्रदक्षिणा करत "सावित्री सत्यवानाय नमः" असा जप केला जातो.
हा संपूर्ण व्रतविधी स्त्रीच्या निष्ठेचा, धर्मनिष्ठतेचा आणि संस्कृतीच्या सात्त्विकतेचा सर्वोच्च आविष्कार आहे.
🌸 आधुनिक काळातील सावित्री – धर्म आणि स्वत्व यांचा संगम
आजच्या काळात स्त्रिया केवळ पतिसुखासाठी नव्हे, तर कुटुंब, समाज आणि राष्ट्राच्या उन्नतीसाठी विविध स्तरांवर लढा देत आहेत. सावित्रीचा अर्थ आज बदललेला नाही – तो विस्तारलेला आहे. तिचं रूप ऑफिसमध्ये, कुटुंबात, शेतात आणि शिक्षणातही दिसतं – पण तिचा आधार आजही तोच आहे – धर्म, श्रद्धा आणि संयम.
समारोप
वट सावित्री पौर्णिमा म्हणजे एका स्त्रीच्या अंतःकरणातील श्रद्धा, तिच्या नात्यांतील निष्ठा, आणि तिच्या संस्कारांतील प्रखर सात्त्विकता यांची गाथा आहे.
या दिवशी प्रत्येक स्त्री आपल्या जीवनातील "सावित्रीत्व" पुन्हा नव्याने जागवते – आणि ती केवळ पतीसाठी नव्हे, तर संपूर्ण सृष्टीतील पवित्र ऊर्जेसाठी प्रार्थना करते.
आदर्श, श्रद्धा आणि धर्म या त्रिसूत्रीवर उभा असलेला हा सण, आजही प्रत्येक स्त्रीच्या हृदयात दैवतासमान स्थान प्राप्त करतो.
🙏 वट सावित्रीच्या निमित्ताने, सर्व विवाहित स्त्रियांना मंगल, आरोग्य आणि अखंड सौभाग्याच्या शुभेच्छा! 🙏
लेखक: संपादक सुधाकर चौधरी
(धर्म व संस्कृती विचारवंत)
0 Comments