माऊलींच्या चरणी वारकरी एकरूप"
— संपादक : सुधाकर चौधरी, वाशिम खबर आवाज महाराष्ट्र
“ज्ञानदेवे रचिला पाया, उभारा विश्वव्यापी”
या एका ओवीतच त्यांच्या कार्याचे संपूर्ण दर्शन होते. अल्पवयात आयुष्याची वाट संपली, पण ज्ञानेश्वरी, हरिपाठ, अभंगरूपी दिव्य खजिना मागे ठेवून गेले, जो आजवर वारकरी संप्रदायाला दिशा दाखवत आहे.
ज्ञानेश्वरीचा प्रत्येक अध्याय हा साधकासाठी मार्गदर्शक आहे. कठीण ग्रंथ मानला जाणारा गीतेचा अर्थ त्यांनी जनभाषेत उतरवला. गीतेतील तत्त्वज्ञान सामान्य घराघरांत पोचावे, यासाठी त्यांनी “ओव्या” या रसाळ रूपातून ते मांडले. शेतकरी आपल्या शिवारात नांगर चालवताना, वारकरी आळंदीहून पंढरीकडे दिंडी निघाल्यावर, एखादी आजी शेजारच्या बाळाला अंगाई गाताना — सर्वत्र “ज्ञानेश्वरी”चे बोलच जणू जीवनातले प्राणवायू बनून रेंगाळलेले दिसतात.
हरिपाठ हा तर भक्तिमार्गाचा नितांत सुंदर खजिना. “ देवाचिये द्वारी उभा क्षणभरी तेणे मुक्ती चारी साधियेल्या भगवंताच्या नामस्मरणाने ”व सततच्या नादाने अंतःकरण शुद्ध होते, चित्त शांत होते, आणि विठ्ठलभक्तीत मन गुंगून जाते. वारकरी संप्रदायाचे प्रत्येक घर हरिपाठाच्या नित्य पठणाने पवित्र होते. कुठेही उभे राहा, चालता-बोलता —
पुंडलिक वरदे हरी विठ्ठल श्री ज्ञानदेव तुकाराम “रामकृष्णहरी, रामकृष्णहरी” या ध्वनीने जीवनाचे भार हलके होत जातात.
वारकरी भक्ती ही फक्त उपासनेपुरती मर्यादित नाही; ती जीवनपद्धती आहे. साधेपणा, समाधान, सत्यनिष्ठा आणि विठ्ठलनामाचा अखंड जप यातूनच या परंपरेचा आकार घडला. दिंडीतील वारकरी “ज्ञानोबा-तुकाराम”चा जयघोष करत पंढरीकडे निघतात, तेव्हा ते जणू एकाच विठोबाच्या रूपात एकरूप होतात. जात, पात, उच्च-नीच, श्रीमंती, गरीबी यांचे बंध त्यावेळी कोणीही मानत नाही. सर्व जण एकच — विठ्ठलभक्त!
ज्ञानेश्वरीच्या ओव्यांमध्ये ज्या सहजतेने आत्मज्ञानाचा उपदेश आहे, त्या सहजतेतच भक्तीमार्गाची गोडीही आहे. त्यांनी म्हटले —
“जाणता अजाणता, एकचि ठेवा विठोबा चित्ती”
हा संदेश म्हणजे वारकरी मार्गाचा सार आहे.
समाजातील अंधश्रद्धा, जातीभेद, लोभ-संपत्तीच्या मोहातून मुक्त होऊन सत्य, प्रेम, दया, समभाव हेच जीवनाचे आधार आहेत, असे त्यांनी प्रतिपादन केले. म्हणूनच वारकरी संप्रदायाला आज जगभर मान मिळतो.
माऊली ज्ञानेश्वर महाराजांनी दिलेला हा भक्तिमार्ग म्हणजे मानवतेला जोडणारा अद्वितीय धागा आहे. “विश्वाची माझे घर” असे त्यांनी जाहीर केले, त्यामुळे त्यांच्या दृष्टीने प्रत्येक जीव हा विठोबा होता.
आज माऊलींच्या जयंतीनिमित्त आपण सर्वांनी एकच संकल्प करावा —
- ज्ञानेश्वरी वाचावी, समजून घ्यावी.
- हरिपाठाचा नित्य अभ्यास करावा.
- वारकरी परंपरेतील साधेपणा व प्रेमाचा मार्ग अनुसरावा.
संतश्रेष्ठांनी दिलेल्या या वारशामुळे महाराष्ट्राच्या मातीला अनोखी ओळख मिळाली आहे. वारकरी दिंडींचा नाद, तळपत्या उन्हात चालणाऱ्या भक्तांच्या पायातील गजर, आणि ओठावर अखंड जपलेले विठ्ठलनाम — हीच खरी संत परंपरेची शान आहे.
🙏 जयंतीदिनी माऊली ज्ञानेश्वर महाराजांना विनम्र अभिवादन.
“ज्ञानेश्वरीचा प्रकाश, हरिपाठाची गोडी, वारकरी भक्तीचा ध्यास — यातूनच जीवन समाधानी होवो.” जेवढे सुचले तेवढे लिहिण्याचा प्रयत्न केला माऊलींच्या चरणी नतमस्तक होऊन शब्दांना विराम देत आहोत .
0 Comments