राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण - 2020पत्र परिषदेतून दिली माहिती

        वाशिम, दि. 27 

 : आज 27 जुलै 2023 रोजी केंद्रीय विद्यालय, वाशिम येथे राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 च्या तिसऱ्या वर्धापन दिनानिमित्त जवाहर नवोदय विद्यालय, वाशिमचे उपप्राचार्य सुभाष लष्करी यांच्यासह शाळेचे प्राचार्य अब्दुल हसीब खान यांनी संयुक्त पत्रकार परिषदेतून माहिती दिली.

           प्राचार्य श्री खान यांनी सांगितले की,केंद्रीय विद्यालय वाशिम एनईपी 2020 ची तत्त्वे अंगीकारण्यात उल्लेखनीय प्रगती करत आहे. श्रीमती सोना सेठ, मुंबई विभागाच्या उपायुक्त यांच्या नेतृत्वाखाली आणि मार्गदर्शनाखाली विद्यार्थ्यांसाठी सर्वांगीण आणि पद्धतशीर शिक्षण अनुभव सुनिश्चित करत आहे.केंद्रीय विद्यालय संघटना राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाचे पालन करण्यास कटिबद्ध आहे.शालेय शिक्षण भारताचे भविष्य उज्ज्वल करू शकते,ही दृष्टी डोळ्यांसमोर ठेवून केंद्रीय विद्यालय संघटनेने एनईपी 2020 मध्ये मूर्त उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी विशेष उपक्रमांसह अनेक महत्त्वाचे कार्यक्रम सुरू केले आहेत.

           प्रवेशाचे वय पुनर्निश्चित करणे- एनईपी 2020 नुसार नवीन शैक्षणिक संरचनेच्या 5+3+3+4 अंतर्गत, इयत्ता 1 मध्ये प्रवेशासाठी वय 2022-23 पासूनच 6 ते 8 वर्षे करण्यात आले होते.आता फक्त किमान 6 वर्षे वयाच्या मुलांनाच इयत्ता 1 लीमध्ये प्रवेश दिला जातो. बालवाडीची सुरुवात एनईपी 2020 मध्ये नमूद केल्याप्रमाणे 3 वर्षांच्या मुलांना पायाभूत टप्प्यात शाळेत प्रवेश दिला जातो.त्याच क्रमाने केंद्रीय विद्यालयामध्ये सत्र 2022-23 मध्ये बालवाडी सुरू केली होती.या बालवाड्यांमध्ये 3+ 4+ आणि 5+ वयोगटातील मुलांना प्रवेश देण्यात आले आहे. चालू शैक्षणिक वर्ष 2023-24 मध्ये एकूण 500 केंद्रीय विद्यालयांमध्ये 3 बालवाड्या उघडल्या आहेत.

           निपुण भारत मिशन - शालेय शिक्षण आणि साक्षरता विभाग, शिक्षण मंत्रालयाने विद्यार्थ्यांमध्ये भाषेचे आकलन आणि संख्या विकसित करण्यासाठी 'निपुण भारत' हा राष्ट्रीय उपक्रम सुरू केला आहे. विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचा मागोवा घेणे, निपुन इंडिया उपक्रमांतर्गत उद्दिष्टे किंवा शिकण्याचे परिणाम निपुण दस्तऐवजात वर्गवार सूचीबद्ध आहेत. सर्व विद्यार्थ्यांनी ही उद्दिष्टे पूर्ण केल्यानेच एफएलएनची उपलब्धी सुनिश्चित होऊ शकते.म्हणून लक्ष्य साध्य करण्याच्या दृष्टीने इयत्ता 1 ली, 2 री व 3 री च्या विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचे निरीक्षण वेब-अॅप्लिकेशन पीआयएमएस पोर्टलद्वारे रेकॉर्ड केले जात आहे.या अंतर्गत देशातील प्रत्येक मुलाने 2026-27 पर्यंत संपूर्ण संख्या आणि मूलभूत साक्षरता प्राप्त करावी,जेणेकरून मुलांना पुढील अभ्यासात सुविधा मिळू शकतील आणि त्याला इतर माहिती समजून घेता येईल.शालेय शिक्षण धोरणाच्या सुरळीत अंमलबजावणीसाठी केंद्रीय विद्यालय संघटना  'दीक्षा पोर्टल' च्या माध्यमातून शिक्षकांना प्रशिक्षण देण्याचे काम करत आहे.या प्रशिक्षणांतर्गत शिक्षकांना राष्ट्रीय दंड धोरणाच्या अंमलबजावणीच्या विविध पैलूंची जाणीव करून दिली जाते. जेणेकरून या धोरणाची शाळेत योग्य अंमलबजावणी करता येईल.  यासोबतच शैक्षणिक क्षेत्रातील तज्ज्ञांच्या मदतीने अनेक कार्यशाळा आयोजित करून विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणात सुधारणा करण्यासाठी सातत्याने प्रयत्न केले जात आहेत.

           राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 च्या अंमलबजावणीनंतर विद्यालयाने शैक्षणिक वर्ष 2021-2022 पासून 'विद्या प्रवेश' मॉडेल लागू केले आहे,ज्या अंतर्गत विद्यार्थ्यांना वर्गात प्रवेशाचे पहिले 3 महिने (12 आठवडे) खेळ पद्धतीद्वारे शिक्षण मिळते.इयत्ता 1 लीच्या विद्यार्थ्यांचा मानसिक,बौद्धिक आणि शारीरिक विकास होण्यास मदत होते. मुलांना त्यांच्या मातृभाषेतून प्रादेशिक भाषेत शिक्षण देण्याबरोबरच ते त्यांच्या दैनंदिन जीवनात वापरत असलेल्या भाषांबद्दलचे आकलन वाढवण्यावर भर दिला जातो. शैक्षणिक धोरणानुसार यात सांकेतिक भाषेचाही समावेश करण्यात आला आहे.या मॉड्युलअंतर्गत शाळा मुलांची पूर्व-साक्षरता, संख्यापूर्व संज्ञानात्मक आणि सामाजिक कौशल्यांना प्रोत्साहन देण्याचा प्रयत्न करीत आहे. विद्यालयाने शिक्षक क्षमता वाढीसाठी आणि उच्च दर्जाचे अध्यापन साहित्य यासाठी संस्थेकडून प्राप्त मार्गदर्शक तत्वांचे पालन केले आहे.त्याचे पालन सुनिश्चित करण्यासाठी,शाळा वेळोवेळी शिक्षकांना प्रशिक्षण देखील देत आहे.विद्यालयाने शिक्षक क्षमता वाढीसाठी आणि उच्च दर्जाचे अध्यापन साहित्यासाठी संस्थेकडून प्राप्त मार्गदर्शक तत्वांचे पालन केले आहे.शाळेने राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणांतर्गत 'विद्यांजली पोर्टल' वर स्वतःची नोंदणी केली आहे.या अंतर्गत स्वयंसेवक शिक्षक आणि त्यांच्या विषय क्षेत्रातील तज्ञ ज्ञान आणि कौशल्ये सामायीक करण्यासाठी स्वेच्छेने सहभागी होऊ शकतात. सध्या हे पोर्टलही कार्यरत असून त्यासंबंधीचा मासिक अहवाल संस्थेला दिला जातो.कौशल्य विकासाचे विषय- सुतारकाम, इलेक्ट्रिशियन, कुंभारकाम, इयत्ता 6 वी ते 8 वी साठी व्यावसायीक विषय आणि इयत्ता 8 वीसाठी आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स विषय केंद्रीय विद्यालयात सुरू करण्यात आला आहे.मुलांच्या सर्वांगीण विकासासाठी पालक शिक्षक सभा इत्यादींचे आयोजन केले जाते.

           विद्यालयाने राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 अंतर्गत 'नॅशनल करिक्युलम फ्रेमवर्क फाउंडेशन फेज 2022' (NCF FS) लागू केले आहे. मुलांच्या सर्वांगीण विकासाला चालना देणे आणि खेळाच्या माध्यमातून उच्च दर्जाचे शिक्षण देणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाची दृष्टी आणि आत्मा साकार करण्यासाठी, 'राष्ट्रीय अभ्यासक्रम फ्रेमवर्क' (एनसीएफ) शिक्षण व्यवस्थेसाठी रोडमॅप तयार करते. 3 ते 8 वयोगटातील मुलांसाठी हा एकात्मिक अभ्यासक्रम आहे. एनसीएफ एफएस वर आधारित 'मॅजिक बॉक्स- टीचिंग मटेरियलद्वारे मुलांचे ज्ञान समृद्ध केले जात आहे.हे एक खेळ आधारित शिक्षण साहित्य आहे. जे 3 ते 8 वर्षे वयोगटातील मुलांसाठी डिझाइन केलेले आहे.