फुले–शाहू–आंबेडकरांचा वारसा जपणारा आधारस्तंभ : प्रा. डॉ. प्रशांत विघे

          प्रा. डॉ. प्रशांत विघे

समता, न्याय आणि माणुसकीचा                   आधारस्तंभ

महात्मा फुले, राजर्षी शाहू महाराज आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी समाजाला केवळ विचार दिले नाहीत, तर माणूस घडवण्याची दिशा दिली. अन्यायग्रस्त, वंचित आणि उपेक्षित घटकांना आत्मसन्मानाने उभे राहण्याची ताकद देणे—हाच या त्रयीच्या विचारांचा खरा गाभा आहे. आजच्या काळात हा विचार केवळ भाषणात न राहता प्रत्यक्ष कृतीत उतरवणारी व्यक्तिमत्त्वे दुर्मिळ होत चालली आहेत. अशाच दुर्मिळ व्यक्तिमत्त्वांपैकी एक नाव म्हणजे प्रा. डॉ. प्रशांत विघे.

२६ डिसेंबरच्या त्यांच्या वाढदिवसानिमित्त, फुले–शाहू–आंबेडकरांच्या विचारांचा वारसा कृतीतून जपणाऱ्या या संवेदनशील, संघर्षशील आणि कर्तृत्ववान नेतृत्वावर लिहिताना अभिमान वाटतो.

एका साध्या शेतकरी कुटुंबात जन्मलेला हा माणूस संघर्षाला कधीही घाबरला नाही. उलट, संघर्षालाच आपला गुरू मानत त्यांनी वाटचाल सुरू ठेवली. ग्रामीण जीवनातील वास्तव, शेतकऱ्याच्या वेदना, शिक्षणातील मर्यादा आणि सामाजिक अन्याय—या साऱ्यांचा अनुभव त्यांच्या आयुष्याने त्यांना दिला. मात्र या अनुभवांनी त्यांना थांबवले नाही; उलट अधिक सजग, अधिक संवेदनशील आणि अधिक कणखर बनवले.

स्वतःच्या कष्टावर, बुद्धिमत्तेवर आणि प्रामाणिकपणाच्या जोरावर शैक्षणिक क्षेत्रातील उच्च शिखरे गाठणारे प्रा. डॉ. प्रशांत विघे आज केवळ एक प्राध्यापक नाहीत, तर एक जिवंत विचारप्रवाह आहेत. “काम सांगा” ही त्यांची खरी ओळख आहे. समोरचा व्यक्ती कोण आहे, कोणत्या गटाचा, पक्षाचा किंवा विचारसरणीचा आहे—हे प्रश्न त्यांच्या कार्यात कधीच अडसर ठरले नाहीत. त्यांच्या दृष्टीने माणूस आणि प्रश्न महत्त्वाचा; गट-तट नव्हे.

याच निर्भय, निष्पक्ष आणि प्रामाणिक भूमिकेमुळे अमरावती विद्यापीठाच्या परिक्षेत्रात कोणत्याही राजकीय पाठबळाशिवाय, केवळ जनाधाराच्या बळावर ते नुटा संघटनेचे अध्यक्ष डॉ. प्रवीण रघुवंशी यांच्यानंतर प्रचंड मतांनी निवडून आले. ही निवडणूक केवळ एका पदाची नव्हती, तर ती त्यांच्या कामगिरीवर, चारित्र्यावर आणि विश्वासार्हतेवर शिक्कामोर्तब करणारी होती.

विद्यार्थीदशेपासूनच सामाजिक चळवळीचा अविभाज्य भाग असलेल्या डॉ. प्रशांत विघे यांनी सहकार्याची, माणुसकीची आणि संवादाची परंपरा जपली. लहान विद्यार्थ्यांपासून ते ऐंशी वर्षांच्या निवृत्त शिक्षकांपर्यंत त्यांनी माणसे जोडली. “तू कोण आहेस?” असा प्रश्न कधी न विचारता, “तुला काय हवे आहे?” हा प्रश्न त्यांनी नेहमी अग्रक्रमाने विचारला. त्यामुळेच त्यांचा जनाधार वाढत गेला, कार्याचा परीघ विस्तारत गेला आणि आज अमरावती विभागातील पाचही जिल्ह्यांत अशी एकही तालुका-संस्था नाही जिथे “प्रशांत विघे” हे नाव अपरिचित आहे.

ते कोणत्याही अधिकाऱ्याला चुकीचे काम सांगत नाहीत; मात्र योग्य, विधायक आणि लोकहिताचे काम होईपर्यंत थांबतही नाहीत. संयम, शिस्त आणि ठामपणा यांचा हा दुर्मिळ संगम त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वात दिसतो. त्यामुळे प्रशासन त्यांना गांभीर्याने ऐकते आणि सामान्य माणसाला त्यांच्यात आपला खरा आवाज सापडतो.

तरुणांमध्ये आश्वासकता निर्माण करणारे, नेतृत्व घडवणारे आणि लोकांना सोबत घेऊन चालणारे हे व्यक्तिमत्त्व आज शैक्षणिक क्षेत्राला नवी दिशा देण्याचा प्रयत्न करत आहे. नेतृत्व म्हणजे आदेश देणे नव्हे, तर जबाबदारी स्वीकारणे—हे त्यांनी आपल्या कृतीतून सातत्याने सिद्ध केले आहे.

विविध आंदोलनांच्या माध्यमातून जनतेसाठी लढणारा, जनसामान्यांचा खरा कार्यकर्ता अशी त्यांची ओळख आहे. विशेषतः जुनी पेन्शन योजना लागू व्हावी यासाठी गेली दहा वर्षे त्यांनी सातत्याने संघर्ष केला. रस्त्यावर उतरून आंदोलन करणे, निवेदनं देणे, चर्चांमध्ये सक्रिय सहभाग घेणे—या साऱ्यांतून त्यांनी अहोरात्र प्रयत्न केले. हा प्रश्न त्यांच्यासाठी केवळ आर्थिक नव्हता; तो न्यायाचा, सन्मानाचा आणि स्वाभिमानाचा होता.

आज समाजातील तळागाळातला माणूस असो, शिक्षक असो, कर्मचारी असो किंवा विद्यार्थी—सर्वांना आधार देणारा, कोणताही गाजावाजा न करता मदतीचा हात देणारा असा हा माणूस आहे. “हा आपला माणूस आहे” अशी भावना सहज निर्माण होत नाही; ती वर्षानुवर्षांच्या प्रामाणिक सेवेतून घडते. आणि ही भावना आज अमरावती विभागातील पाचही जिल्ह्यांत डॉ. प्रशांत विघे यांच्याबद्दल प्रकर्षाने दिसते.

फुले–शाहू–आंबेडकरांचा वारसा म्हणजे माणूस उभा करणे, त्याच्या पाठीशी ठामपणे उभे राहणे आणि त्याला न्याय मिळवून देणे. प्रा. डॉ. प्रशांत विघे हे या वारशाचे केवळ वाचक नाहीत, तर वाहक आहेत. म्हणूनच ते केवळ एक व्यक्ती नाहीत—ते समाजासाठी एक आधारस्तंभ आहेत. आणि आज समाजाला अशाच आधारस्तंभांची नितांत गरज आहे.

✍️ डॉ. अनंत हरिभाऊ शिंदे
प्राध्यापक, प्राणीशास्त्र विभाग
यशवंतराव चव्हाण कला व विज्ञान महाविद्यालय,
मंगरूळपीर, जिल्हा वाशिम.